Pragmatische deixis is een belangrijk concept dat verwijst naar de contextuele afhankelijkheid van de betekenis van talige uitdrukkingen.
Naast linguïstische deixis zoals persoonlijke voornaamwoorden, tempus en ruimtelijke/temporele bijwoorden, bestaan er diverse andere types zoals sociale en logische deixis.
Het begrijpen van de kenmerken van elk type is essentieel voor effectieve communicatie en contextueel begrip.
Ⅰ Inleiding
Deixis is een belangrijk concept in communicatie en omvat taalkundige uitdrukkingen waarvan de betekenis afhankelijk is van de context. We zullen beginnen met taalkundige deixis en vervolgens verschillende soorten deixis behandelen: temporele, spatiale, sociale, logische, discourse deixis en symbolische deixis. Dit zal ons helpen de essentie van deixis en de kenmerken van elk type te begrijpen. In het volgende deel zullen we elk type nader toelichten.
Ⅱ Hoofdgedeelte
1. Wat is deixis?
① Het concept van deixis (Deixis)
Deixis verwijst naar de contextuele verwijzingsrelatie die alleen via de context of situatie kan worden begrepen wanneer een spreker naar een object verwijst. Het vormt een specifieke verwijzing die voldoet aan kenmerken zoals de identificeerbaarheid en beperktheid van het object en de afhankelijkheid van het standpunt van de spreker.
Bijvoorbeeld, woorden als 'ik', 'jij', 'dit', 'dat', 'nu', 'toen' kunnen zonder context of situatie niet duidelijk worden geïnterpreteerd.
Deixis-uitdrukkingen omvatten aanwijzende voornaamwoorden (demonstrativa), voornaamwoorden (pronouns) zoals persoonlijke voornaamwoorden, tempus, specifieke tijd bijwoorden, plaats bijwoorden en diverse grammaticale kenmerken die direct verband houden met de spreeksituatie.
Bijvoorbeeld, woorden als "hier", "daar", "vandaag", "morgen", "toen" hebben verschillende betekenissen afhankelijk van de context. Wanneer de spreker deze woorden gebruikt, moet de toehoorder de context in acht nemen om de betekenis te begrijpen. Deixis speelt een zeer belangrijke rol in verbale communicatie en contextueel begrip is essentieel voor effectieve communicatie.
② Het centrum van deixis
Dit verwijst naar het referentiepunt van de spreker wanneer deze naar een object verwijst. Het wordt vanuit het perspectief van de spreker uitgedrukt en kan afhankelijk van de context en situatie variabel zijn, waardoor de betekenis wordt overgebracht.
③ Het gebruik van deixis
Bij onduidelijke betekenis wordt het gebruik van deixis waarbij de betekenis via de context wordt geïnterpreteerd, symbolisch gebruik genoemd. Het gebruik van gebaren om naar een object te verwijzen wordt gebaargebruik genoemd.
2. Classificatie van deixis
① Taalkundige deixis (linguistic deixis):
Dit verwijst naar de contextuele verwijzingsrelatie die alleen via de context of situatie kan worden begrepen. Het omvat diverse verwijzende woorden en het object waarnaar wordt verwezen wordt precies bepaald door de context of situatie. Taalkundige deixis verwijst naar het aanwijzen van een specifiek object of locatie via taal; een klassiek voorbeeld zijn persoonlijke voornaamwoorden (ik, jij, hij, zij, etc.).
Taalkundige deixis wordt voornamelijk bereikt door specifieke woorden of uitdrukkingen, waarvan de betekenis wordt bepaald door de context. Bijvoorbeeld, woorden als "hier", "daar", "dit", "dat", "ik", "jij" verwijzen naar specifieke objecten of locaties afhankelijk van de spreeksituatie, en hun betekenis verandert met de context.
Taalkundige deixis is een belangrijk concept in de taalkunde en is relevant voor diverse onderzoeken. Het speelt een cruciale rol bij het begrijpen en interpreteren van de betekenis van taal en is een essentieel element voor effectieve communicatie.
② Temporele deixis (temporal deixis):
Temporele deixis speelt een belangrijke rol in verbale communicatie. Het levert informatie over de tijd van de uiting, biedt een duidelijke temporele context en vergemakkelijkt de communicatie. Het is ook belangrijk om te begrijpen dat de uitdrukking van tijd verschilt per cultuur en taal, en het is belangrijk om deze verschillen te begrijpen en ernaar te handelen.
Temporele deixis verbindt het concept van tijd, plaats en personen in de wereld waarin we leven met taal. We kunnen tijd op een as plaatsen en ons voorstellen dat concepten in de wereld langs die as bewegen, of dat het tijd-concept zelf langs die as beweegt.
Voorbeelden van temporele deixis zijn "nu", "vandaag", "morgen", "gisteren", "nu", "toen". Deze uitdrukkingen verwijzen naar de huidige, verleden of toekomstige tijd ten opzichte van het moment van spreken en communiceren de temporele context duidelijk.
De relatie tussen tijd en taal houdt in dat tijd een concept is in de wereld waarin we leven, en via taal worden concepten met betrekking tot tijd, plaats en mensen uitgelegd. In het begrijpen van tijd beschouwen we tijd op een as en hoe concepten in de wereld langs die as bewegen, of hoe het tijd-concept zelf op die as verandert.
Het perspectief op de tijd-as kan tijd als constant beschouwen en de wereld als statisch, of de wereld kan worden gezien als bewegend langs de tijd-as, van toekomst naar verleden. Met behulp van deze perspectieven kunnen we tijd uitleggen met metaforen als "bewegende wereld" en "bewegende tijd".
Tijdseenheden kunnen afhankelijk zijn van of onafhankelijk van kalenders, en kunnen worden onderverdeeld in positionele en niet-positionele eenheden. De inputtijd verwijst naar het moment van spreken en de ontvangsttijd naar het moment van begrip. Deixis ontstaat wanneer de temporele positie verandert, afhankelijk van de context van het spreken.
③ Spatiale deixis (spatial deixis):
Spatiale deixis is een concept dat wordt gebruikt in taal en communicatie om ruimtelijke posities of richtingen aan te wijzen. Voorbeelden zijn "hier", "daar", "daarheen", "voor", "achter". Deze uitdrukkingen verwijzen naar specifieke locaties of richtingen afhankelijk van de context. Spatiale deixis geeft een relatieve ruimtelijke context met betrekking tot de positie van de spreker en de toehoorder, en kan op verschillende manieren worden geïnterpreteerd afhankelijk van de situatie.
Spatiale deixis is belangrijk voor vlotte communicatie en het duidelijk overbrengen van de situatie. Deixis ontstaat wanneer de aangewezen ruimte verandert afhankelijk van de spreeksituatie, en het is belangrijk om de context te overwegen om de precieze betekenis te begrijpen. Bijvoorbeeld, in "Laten we elkaar voor deze school ontmoeten", verwijst "deze school" naar een andere locatie afhankelijk van de spreeksituatie. Daarom is het belangrijk om de juiste spatiale deixis te gebruiken om de situatie duidelijk over te brengen.
④ Sociale deixis (social deixis):
Sociale deixis is een belangrijk concept in taal en communicatie. Het verwijst naar sociale situaties of relaties, en voorbeelden zijn "professor", "moeder", "vriend", "baas". Deze uitdrukkingen geven een specifieke sociale positie of relatie aan.
Sociale deixis is een concept in de pragmatiek en verwijst naar deixis die de sociale status en relatie in de spreeksituatie aangeeft. Bijvoorbeeld, de aanspreking "Geachte heer/mevrouw" geeft een sociale status aan. Ook kunnen we sociale relaties aangeven door de uitgangen van werkwoorden, zoals in "Ga je naar school?" versus "Gaat u naar school?".
Sociale deixis wordt op verschillende manieren uitgedrukt en het is belangrijk om de context van het spreken te overwegen om de precieze betekenis te begrijpen. Het speelt een belangrijke rol bij het opbouwen van interacties en relaties. Door het juiste gebruik van sociale deixis in taal en communicatie kunnen we de relatie met de ander soepeler laten verlopen.
⑤ Logische deixis (logical deixis):
Logische deixis verwijst naar de logische relatie tussen spreker en toehoorder en wordt voornamelijk gebruikt bij het beschrijven van logische toestanden, condities en gebeurtenissen. Het is een belangrijk element dat de logische flow van een gesprek of tekst aangeeft en wordt voornamelijk gebruikt in argumentatie of deductieve redeneringen.
Voorbeelden van logische deixis zijn "dus", "daarom", "met andere woorden". Deze uitdrukkingen worden gebruikt om de vorm van een logisch argument te laten zien of om de logische relatie tussen eerder genoemde argumenten en de conclusie te verduidelijken. Door deze verwijzingen wordt de logische consistentie van de uiting gehandhaafd en wordt een duidelijke logische structuur aan de luisteraar aangeboden.
Dit soort logische deixis helpt de betekenis van de uiting te verduidelijken en de logische consistentie te behouden. Ze worden vooral gebruikt om de structuur van logische argumenten aan te geven of om de logische relatie tussen eerdere argumenten en de conclusie aan te geven. Met logische deixis kunnen we dus de intentie van de uiting duidelijk overbrengen.
